Ντολμάς: Μια ιστορική αναδρομή

'Ελλάδα' και 'Ντολμάς' είναι έννοιες σχεδόν ταυτόσημες.

Κάνοντας μια πρόχειρη ιστορική επισκόπηση, παρατηρούμε πως η πρώτη καταγεγραμμένη αναφορά στο ντολμά βρίσκεται στο δυτικό αέτωμα του Παρθενώνα, όπου η θεά Ήρα απεικονίζεται να τρώει κρυφά ντολμαδάκια από μια κατσαρόλα και με ένοχο βλέμμα να κοιτάζει πίσω της μη τη δει κανείς.

Στην αρχαία Αθήνα οι σοφιστές επέμεναν πως δεν υπάρχει μια και μοναδική συνταγή για ντολμαδάκια. Προέτρεπαν τους νέους τις εποχής να πειραματίζονται κατά τη παρασκευή τους και σε αυτούς αποδίδεται ο πρωτοποριακός ντολμάς με γέμιση παπάγια ενώ σοκ στα ήθη της εποχής είχε προκαλέσει ντολμαδάκι με γέμιση άλλο ντολμαδάκι που αποδίδεται στο γλύπτη Σαμπρίωνα.

Ο Σωκράτης δεν έπαυσε να στηλιτεύει την οπτική των σοφιστών και στο Πλάτωνος 'Περί Γκουρμέ Γευμάτων' τον βλέπουμε για μία και μοναδική φορά να χάνει την ψυχραιμία του και να αποκαλεί το συνομιλητή του σοφιστή Παφαλίωνα "μεγάλο νούμερο" όταν προσπαθεί να τον πείσει πως ένα κληματόφυλλο τυλιγμένο χωρίς γέμιση μπορεί να αποτελέσει πρώτης τάξεως ντολμαδάκι.

Πρόσφατα ανακαλύφθηκε και ένα πρώτο draft της Αντιγόνης του Σοφοκλή, όπου η κεντρική ηρωίδα διακόπτει ένα σπαρακτικό μονόλογό της για να βγάλει με το νύχι της ένα κομματάκι ντολμά που έχει πιαστεί στο δεξιό τραπεζίτη της ενώ αργότερα στο έργο φέρεται να προσπαθεί να μεταπείσει το Κρέοντα δελεάζοντας τον μ' ενα πιάτο φρεσκοψημένους ντολμάδες τα οποίο τελικά τρώει όλο η ίδια σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την απαράδεκτη στάση του και παθαίνει στομαχόπονο.

Με τη παρακμή της Αθηναϊκής δημοκρατίας έρχεται ένας εννοιολογικός επαναπροσδιορισμός του ντολμά. Μετατρέπεται σε σύμβολο της διαφθοράς της εξουσίας και ιστορική έμεινε η φράση που αποδίδεται στο ρήτορα Αμφικράτωνα προς τον αρχιστράτηγο και εραστή του Μπάμπη ενώπιον της Εκκλησίας του Δήμου κατόπιν διαφωνίας τους "Είσαι σα κακοσχηματισμένος ντολμάς".

Στο Βυζάντιο το ντολμαδάκι γνωρίζει τη παρακμή καθότι δύσκολα μπορούσε να συμπορευτεί με τις αυστηρές ηθικές επιταγές της εποχής, αλλά στο Διαφωτισμό γνωρίζει νέα άνθηση καθώς χρησιμοποιείται ως μέσο παιδείας. Ο Κοραής συγκεκριμένα μοίραζε ντολμαδάκια στους υπόδουλους μέσα στο οποία είχε κρυμμένα ρολά χαρτί με μεταφρασμένα αποσπάσματα από έργα κορυφαίων Ευρωπαίων στοχαστών δίνοντας θάρρος και ελπίδα στους σκλαβωμένους Έλληνες. Με τον τρόπο αυτό όμως οι ντολμάδες κρίθηκαν παράνομοι με απόφαση του τότε σουλτάνου Παναήαμ Β'.

Με την απελευθέρωση της Ελλάδας ο ντολμάς αποκτά επιτέλους τη θέση που του αξίζει. Από τις πρώτες κινήσεις τις Αντιβασιλείας είναι η νομιμοποίησή του και ο νεαρός τότε Όθων φημολογείται πως κατανάλωνε πάνω από 100 ντολμαδάκια την ημέρα προκαλώντας ενίοτε την οργή του Μάουρερ ο οποίος σε επιστολή προς την ερωμένη του δούκισσα Μαργαρίτα αναφέρει "Είναι ένα κοιλιόδουλο γουρούνι! Τι Ντροπή! Ο μέλλων βασιλιάς της Ελλάδος να βρωμάει απ' τη κορφή ως τα νύχια αμπελόφυλλο!"

Πηγές:
'Ελλάς σημαίνει ντολμαδάκια' Αντώνης Φαρφάλας Εκδ. Σύφιλη
'Ο ντολμάς κι Εγώ' Βέφα Αλεξιάδου Εκδ. Βέφα Αλεξιάδου
'Αι επιστολαί αντιβασιλέως Μάουρερ' Μάουρερ Εκδ. Σούμπιτο

(Μιας και ξαναπερνάω έστω και προσωρινά απ' το μπλογκ, ιδού το μπλογκοπαίγνιον στο οποίο με κάλεσε ο Mahler ,να γράψω δηλαδή μια ιστορία με ντολμαδάκια!)

revqueer@yahoo.com